Το συγκεκριμένο σχέδιο αποτυπώνει τις προτεραιότητες, αρμοδιότητες φορέων, τις έκτακτες ανάγκες σε νοσοκομεία, την διαχείριση ασθενών, την ενίσχυση-"επιστράτευση" ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού, τον τρόπο εμβολιασμού στην περίπτωση παρασκευής εμβολίου, τις μεταφορές ασθενών, την αντιμετώπιση κρουσμάτων σε… παιδικές κατασκηνώσεις ακόμη και τον χειρισμό νεκρών!

Τα προληπτικά "λουκέτα" σε χώρους μεγάλης συνάθροισης πολιτών για τον περιορισμό της εξάπλωσης του ιού έχουν μπει, εκτός φυσικά από τους αρμόδιους φορείς υγείας, Στρατό, Ελληνική Αστυνομία και Πυροσβεστικό Σώμα. Αξίζει να σημειωθεί πως στο Πυροσβεστικό Σώμα υπάρχουν κάποια επιβεβαιωμένα κρούσματα, ενώ στην Ελληνική Αστυνομία τουλάχιστον 1 και 11 αστυνομικοί έχουν μπει σε μία προληπτική κατ’ οίκο καραντίνα, καθώς είχαν ταξιδέψει σε ύποπτους προορισμούς, ωστόσο η εξάπλωση φαίνεται πως θα έχει αυξητικές τάσεις τις επόμενες ημέρες.

Ήδη έχει δοθεί μεγάλη προσοχή στα κρατητήρια αστυνομικών υπηρεσιών και έχουν περιοριστεί οι άσκοπες επισκέψεις πολιτών σε κεντρικές υπηρεσίες της Γενικής Αστυνομικής Διεύθυνσης Αττικής και Διεύθυνσης Ασφάλειας Αττικής, οι οποίες αντιμετωπίζουν και εκείνες ελλείψεις σε αντισηπτικά, γάντια και άλλα μέσα προστασίας.

Το επόμενο στάδιο "λουκέτου", αν υπάρχει εκτεταμένη εξάπλωση του ιού, θα έρθει από το υπουργείο Μεταφορών με την εφαρμογή περιορισμού ορισμένων μέσων μαζικής μεταφοράς, όπως Μετρό και ΕΘΕΛ, αλλά και περιορισμού των μετακινήσεων πολιτών με αυτά, ακόμη και απαγόρευση μετακίνησης μέσω αεροδρομίων και λιμανιών.

Η φάση… 6

Το Εθνικό Σχέδιο Πανδημίας έχει σχεδιαστεί ήδη από το 2005, για την αντιμετώπιση πανδημικής γρίπης από νέο στέλεχος του ιού. Η ανάγκη για σχεδιασμό προέκυψε από την εμφάνιση του νέου στελέχους Η5Ν1 της γρίπης των πτηνών. Το Σχέδιο αναθεωρήθηκε και οι οδηγίες επικαιροποιήθηκαν το Μάιο του 2009, με την αφορμή της πανδημίας από το νέο στέλεχος Α (Η1Ν1), που εμφανίσθηκε τον Απρίλιο του 2009 στο Μεξικό και στις ΗΠΑ. Το σχέδιο αναθεωρήθηκε, εμπλουτίστηκε και προσαρμόστηκε πρόσφατα στα νέα δεδομένα της πανδημίας του κορωνοϊού (Covid-19).

Το συγκεκριμένο σχέδιο βρίσκεται στην τελευταία… 6η φάση, όπου παρατηρείται η αυξημένη και συνεχιζόμενη μετάδοση του ιού στο γενικό πληθυσμό. Αυτή η φάση περιλαμβάνει μεταξύ άλλων:

- Σύγκλιση της Εθνικής Επιτροπής Αντιμετώπισης Πανδημίας, δήλωση πανδημίας

- Ενημερωτικές Εγκύκλιοι προς τα νοσοκομεία, τους χώρους παροχής πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, τις Δ/νσεις Υγείας Νομαρχιών

- Συχνές - καθημερινές συναντήσεις με τους υπόλοιπους εμπλεκόμενους φορείς και ανασκόπηση σχεδίων δράσης.

- Συνεργασία με τον ΕΟΦ για επιβεβαίωση επάρκειας αποθεμάτων σε απαραίτητα φάρμακα

- Καθορισμός διαδικασιών για απομόνωση και καραντίνα.

- Οδηγίες στα νοσοκομεία για τη σωστή διαχείριση των κλινών τους, ώστε να αντιμετωπιστούν οι αυξημένες απαιτήσεις που αναμένονται (πρόβλεψη αύξησης κλινών Μονάδων Εντατικής Θεραπείας).

- Συνεχής ενημέρωση των ΜΜΕ, επαγγελματιών υγείας και κοινού.

- Κατάρτιση πρωτοκόλλου, σχετικά με τις συνθήκες και το χρόνο χαρακτηρισμού της χώρας ως βρισκόμενη σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης.

- Καταγραφή των θανάτων σε εβδομαδιαία βάση.

- Εντατικοποίηση της εργαστηριακής επιτήρησης ,με λήψη όσο το δυνατόν περισσοτέρων κλινικών δειγμάτων από τους ασθενείς με συμπτώματα που προσέρχονται προς εξέταση σε επιλεγμένα νοσοκομεία της χώρας.

Το σχέδιο εκτάκτων αναγκών σε νοσοκομεία

Ο σχεδιασμός αντιμετώπισης μιας πανδημίας γίνεται συνήθως με βάση την πιθανότητα να νοσήσει το 25% του γενικού πληθυσμού. Ο δείκτης προσβολής μπορεί να είναι της τάξεως του 50%, αναλόγως του χρόνου που θα απαιτηθεί για την ανάπτυξη, δοκιμή, διάθεση και χορήγηση του εμβολίου για το νέο στέλεχος στο γενικό πληθυσμό.

Το εμβόλιο έχει αποτελεσματικότητα 70-90%, επομένως ένα ποσοστό εμβολιασθέντων δεν θα ανταποκριθεί ανοσολογικά. Είναι προφανές λοιπόν, ότι ο αριθμός των απαιτούμενων κλινών νοσηλείας μπορεί να είναι πολύ μεγάλος.

Για το λόγο αυτό είναι αναγκαίος ο σχεδιασμός διάθεσης των υπαρχόντων κλινών και οι τρόποι αύξησης τους.

Είναι απαραίτητη η καταγραφή της δυναμικότητας σε κλίνες των κρατικών νοσοκομείων ανά περιφέρεια. Επίσης θα πρέπει να είναι καταγεγραμμένες και οι διαθέσιμες κλίνες των ιδιωτικών θεραπευτηρίων, τουλάχιστον της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Το σχέδιο προβλέπει αύξηση κλινών μέσω των ιδιωτικών νοσοκομείων, στρατιωτικών νοσοκομείων, μονάδων αποκατάστασης, ακόμη και μετατροπή ξενοδοχείων σε θεραπευτήρια.

"Επιστράτευση" γιατρών, αποσυμφόρηση νοσοκομείων

Για την αντιμετώπιση των ελλείψεων του προσωπικού στα νοσοκομεία μπορούν να αξιοποιηθούν φοιτητές ιατρικών σχολών, φοιτητές νοσηλευτικής δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, νοσηλευτές, με βάση τα μητρώα των συλλόγων νοσηλευτών, ειδικευμένοι ιατροί, με βάση τα μητρώα των κατά τόπους Ιατρικών Συλλόγων και του Πανελλήνιου Ιατρικού Συλλόγου, άλλοι επαγγελματίες υγείας όπως φαρμακοποιοί, φυσιοθεραπευτές, ακόμη και εθελοντές μη κυβερνητικών οργανώσεων σε υποστηρικτικές μη ιατρικές υπηρεσίες, όπως το σερβίρισμα, η παρασκευή γευμάτων κλπ.

Οι Ιατρικοί Σύλλογοι κάθε περιοχής εκτός από το πρόγραμμα Εφημερευόντων Ιατρών προτείνεται να καταρτίζουν επιπλέον καταλόγους εφημερευόντων Ιατρών για τον κορωνοϊό, οι οποίοι θα αποτελούν το Δίκτυο Med Flu. Οι εφημερίες θα δημοσιεύονται στον ημερήσιο τύπο, ενώ θα υπάρξει και συνεχής ενημέρωσηπρος το κοινό για το νέο τρόπο εξέτασης.

Η εφαρμογή του συγκεκριμένου σχεδίου διαλογής των περιστατικών με πιθανή προσβολή από τον ιό, προσφέρει σημαντική μείωση της προσέλευσης στα νοσοκομεία.

Στο σχεδιασμό αύξησης του προσωπικού θα πρέπει να συνυπολογιστεί ότι ένα ποσοστό του υπάρχοντος προσωπικού δεν θα είναι σε θέση να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του λόγω νόσησης.

Προτεραιότητες και καραντίνα…

Σε περιπτώσεις πανδημίας εμπλέκονται και διάφοροι άλλοι φορείς που θα κλιθούν να παίξουν ουσιαστικό ρόλο.

Φορείς όπως, η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας και οι εποπτευόμενες από αυτήν Υπηρεσίες, που θα συμβάλλουν ουσιαστικά στην εφαρμογή μέτρων καραντίνας, εάν παραστεί ανάγκη, καθώς και στη μετατροπή δημόσιων χώρων σε χώρους παροχής πρωτοβάθμιας ιατρικής φροντίδας.

Η Γενική Γραμματεία έχει ως αρμοδιότητα τον συντονισμό των κρατικών υπηρεσιών για την εφαρμογή έκτακτων μέτρων (π.χ. επιτήρηση εφαρμογής μέτρων, όπως απαγόρευση συγκεντρώσεων, διακοπή λειτουργίας σχολείων, περιορισμοί εισόδου στη χώρα, μεταφορά Ελλήνων πολιτών από πληγείσες περιοχές κλπ.)

Προτεραιότητα θεραπείας σε περιπτώσεις πανδημίας δίνεται σε ασθενείς με βαριά νοσηλευόμενη ή επιλεγμένη γρίπη (π.χ. με πνευμονία ή εγκεφαλίτιδα), υψηλού κινδύνου με υποκείμενα καρδιακά ή αναπνευστικά νοσήματα ή ανοσοκατεσταλμένων πριν ακόμη ασθενήσουν τόσο βαριά ώστε να νοσηλευθούν, παχύσαρκοι, έγκυες, άτομα με σπληνεκτομή, άτομα με χρόνια μεταβολικά νοσήματα (π.χ. σακχαρώδης διαβήτης), ασθενείς μελών ιατρονοσηλευτικού προσωπικού και ΕΚΑΒ οι οποίοι νοσούν.

Μεταφορά ασθενή - χειρισμός νεκρού

Πριν τη διακομιδή ασθενή με πιθανή ή επιβεβαιωμένη την νόσο του κορωνοϊού πρέπει να έχει προηγηθεί τηλεφωνική ενημέρωση και συνεννόηση με το ΕΚΑΒ, το ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. και το ειδικό νοσοκομείο αναφοράς που θα δεχθεί τον ασθενή.

Κατά τη μεταφορά του ασθενή, το προσωπικό του ασθενοφόρου πρέπει να φορά τον Ατομικό Εξοπλισμό Προστασίας και ο ασθενής χειρουργική μάσκα και ποδιά. Θα μεταφέρονται με όσο γίνεται λιγότερο προσωπικό εντός του ασθενοφόρου, ενώ η καμπίνα πρέπει να είναι κλειστή, έτσι ώστε να μην είναι σε επικοινωνία με αυτή του οδηγού.

Στο ασθενοφόρο θα πρέπει να υπάρχει μόνο ο εξοπλισμός που είναι απαραίτητος για τη μεταφορά του συγκεκριμένου ασθενή, ενώ αναλώσιμα υλικά που δε χρησιμοποιήθηκαν κατά τη μεταφορά πρέπει να θεωρούνται μολυσμένα και να απορρίπτονται.

Το σχέδιο περιλαμβάνει ακόμη και την μακάβρια διαδικασία χειρισμού νεκρού από κορωνοϊού, καθώς ενέχει τον κίνδυνο μετάδοσης της λοίμωξης. Οι συνήθεις χειρισμοί του νεκρού πρέπει να γίνονται στο νεκροθάλαμο, και όχι στην κλινική όπου νοσηλευόταν.

Ο νεκρός πρέπει να μεταφέρεται στο νεκροθάλαμο μέσα σε ειδικό σάκο μεταφοράς νεκρών από πολυαιθυλένιο, ανάλογοι με αυτούς που χρησιμοποιούνται σε περιπτώσεις νεκρών με HIV λοίμωξη, με φερμουάρ, που να εξασφαλίζει στεγανότητα και να φέρει ειδική σήμανση με τα στοιχεία του νεκρού και συνοδευτικό ενημερωτικό έντυπο.

Η νεκροτομή πρέπει να γίνεται από εκπαιδευμένο ιατροδικαστή-παθολογοανατόμο και δεν πρέπει να παρευρίσκονται περισσότερα από τρία άτομα. Ο ιατροδικαστής και το υπόλοιπο προσωπικό, κατά το χειρισμό του νεκρού, πρέπει να φορά τον Ατομικό Εξοπλισμό Προστασίας.

Εμβολιασμοί

Η παραγωγή ενός νέου εμβολίου για την αντιμετώπιση πανδημίας κορωνοϊού έχει ξεκινήσει, αλλά θα χρειαστούν περισσότεροι από 6 μήνες μέχρις ότου οι πρώτες δόσεις του εμβολίου να είναι διαθέσιμες. Η μέχρι σήμερα κλινική εμπειρία δείχνει ότι μία δόση πανδημικού εμβολίου δεν είναι αρκετή για τη δημιουργία ικανοποιητικής ανοσίας έναντι ενός πανδημικού φαινομένου τέτοιου τύπου. Πρέπει να τονισθεί πως ο εμβολιασμός δεν είναι αποτελεσματικός 100% στην πρόληψη νόσου και η αποτελεσματικότητα διαφέρει από έτος σε έτος.

Απαιτείται κατάλληλη προετοιμασία κατά την περίοδο μεταξύ των πανδημιών, για να υπάρξουν οι κατάλληλες προϋποθέσεις παραγωγής ενός τέτοιου εμβολίου, όπως:

• Βελτίωση της εμβολιαστικής κάλυψης των ομάδων υψηλού κινδύνου με το ετήσιο εμβόλιο γρίπης "ρουτίνας"

• Ανάπτυξη "υποψηφίων" εμβολίων για μία πανδημία, με βάση επιστημονικές προβλέψεις από γενετικές μεταβολές του ιού, ή δεδομένα ενός νέου ιού

• Αποθήκευση αντιδραστηρίων που θα χρησιμοποιηθούν για πιθανό έλεγχο ισχύος (potency testing)

• Πραγματοποίηση κλινικών μελετών για την αξιολόγηση ασφάλειας, ανοσογονικότητας και δοσολογικών σχημάτων "υποψηφίων" εμβολίων πανδημίας

• Προτυποποιημένη διαδικασία έγκρισης ενός τέτοιου εμβολίου, ώστε να επιταχυνθεί η διαδικασία έγκρισης στον πραγματικό χρόνο μιας πανδημίας

• Κατανόηση των διαφορών ενός εμβολίου που θα χρησιμοποιηθεί έναντι ενός πανδημικού στελέχους από ένα "συνηθισμένο" τριδύναμο εμβόλιο. Τα εμβόλιο της πανδημίας θα είναι μονοδύναμο και πιθανώς θα περιέχει έκδοχα για αύξηση της ανοσογονικότητας.

Κανείς δεν ξέρει αν υπήρξε προετοιμασία ανάμεσα στην πανδημία Η1Ν1 και Covid-19.

Τα μέτρα σε χώρους συνάθροισης

Σε χώρους που πραγματοποιείται μαζική συνάθροιση κοινού όπως συναυλίες, θεατρικές και κινηματογραφικές παραστάσεις, δεξιώσεις γάμων, συνέδρια, διάφορες εκδηλώσεις κλπ, παρατηρούνται προσωπικές επαφές (εναγκαλισμός, χειραψία, φίλημα) και μπορεί να υπάρξει αυξημένος κίνδυνος μετάδοσης του νέου ιού. Η απόφαση για διεξαγωγή μαζικών εκδηλώσεων θα πρέπει να λαμβάνεται σε

συνάρτηση με τη δραστηριότητα της γρίπης στην τοπική κοινότητα. Μερικές από τις συμβουλές του σχεδίου είναι οι παρακάτω:

• Όλοι οι παρευρισκόμενοι (εργαζόμενοι και μη) που παρίστανται σε χώρους συνάθροισης κοινού πρέπει συνεχώς να έχουν υπόψη τους κανόνες ατομικής υγιεινής.

• Σε περίπτωση που θεατής εμφανίζει συμπτωματολογία, συνιστάται να τηρεί τα μέτρα ατομικής υγιεινής και, εάν δεν αισθάνεται καλά, να αναζητεί ιατρική βοήθεια και να του προσφέρεται μάσκα.

• Δεν συνιστάται κάτι διαφορετικό για κοινές καθημερινές δραστηριότητες όπως ταμεία, έλεγχος εισιτηρίων, ταξιθεσία.

• Τοποθέτηση εγκαταστάσεων τρεχούμενου νερού και σαπουνιού σε διάφορα σημεία του χώρου που διεξάγεται μια εκδήλωση, και ταυτόχρονη παροχή αντισηπτικού χεριών και καθαρών χαρτομάντιλων.

• Παροχή on-site ιατρικής αξιολόγησης και μέριμνας, για τα άτομα με συμπτώματα όμοια της νέας γρίπης.

Είναι πολύ σημαντικό οι εργαζόμενοι σε χώρους συνάθροισης κοινού να εφαρμόσουν σχολαστικά τις οδηγίες με σκοπό την αποτροπή μετάδοσης της λοίμωξης στο προσωπικό και σε άλλα άτομα στην εκδήλωση.

Οι πανδημίες

Πριν από τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο η γρίπη δεν θεωρείτο σημαντικός κίνδυνος για τη δημόσια υγεία. Αυτό άλλαξε με την πανδημία της Ισπανικής γρίπης το 1918-1920, η οποία προκλήθηκε από το στέλεχος A (H1N1), το οποίο με βάση τα τελευταία δεδομένα, αναδύθηκε από τα πτηνά, και προκάλεσε τον θάνατο σε περισσότερους από 20.000.000 ανθρώπους.

Η πανδημία του 1957 (Ασιατική γρίπη) και του 1968 (γρίπη του Hong-Kong) προκλήθηκαν από τα στελέχη A (H2N2) και A (H3N2) αντίστοιχα, που αναδύθηκαν με τον ανασυνδυασμό (reassortment) γενετικού υλικού από ιό γρίπης των πτηνών και από τον κυκλοφορούντα μέχρι τότε ιό γρίπης των ανθρώπων.

Το 1976 επανεμφανίστηκε το παλαιό στέλεχος Α (Η1Ν1) που κυκλοφορούσε ευρέως έως το 1957 και προκάλεσε σοβαρή νόσηση σε κάποιες ομάδες πληθυσμού (άτομα που είχαν γεννηθεί μετά το 1957 περίπου), ενώ τη χρονική περίοδο 1997-1998 ένας νέος τύπος ιού, ο Α (Η5Ν1), που προερχόταν από τα πτηνά προκάλεσε επιδημία στο Hong Kong, η οποία όμως δεν εξελίχθηκε σε πανδημία.